Tolkien en de mythen die geen leugens zijn

‘Tolkien betoogde dat mythen helemaal geen leugens zijn, maar juist de beste manier zijn om waarheden door te geven die anders onuitsprekelijk zouden zijn. We zijn afkomstig van God, vervolgde Tolkien, en het is onvermijdelijk dat de mythen die wij gemaakt hebben, ook al bevatten zij fouten, ook een versplinterd fragment van het ware licht weerspiegelen, de eeuwige waarheid die bij God berust.’

Aldus LUCEpedia over J.R.R. Tolkien, momenteel het meest bezochte item aldaar. Geïnspireerd door het (her)lezen van De Hobbit, die eind dit jaar in 3D in de bioscoop (deel 1) te zien zal zijn, nam ik daar ook een kijkje. Altijd al gedacht dat bij Tolkien het religieuze een grote rol speelde. Tolkien werkte mee aan een Bijbelvertaling, de Bijbel van Jeruzalem, die uitkwam in 1966. Vriend en collega aan de universiteit (Oxford) en schrijver C.S. Lewis raakte door Tolkien overtuigd van het christelijk geloof. Lewis, die eerst overtuigd was van de onmogelijkheid het bestaan van een God aan te tonen, veranderde eerst in een theïst en vervolgens in een overtuigd christen en apologeet.

Tolkiens geloof speelde volgens Wikipedia een belangrijke rol in de bekering van C.S. Lewis van het atheïsme tot het christendom, maar Tolkien was erg teleurgesteld dat Lewis ervoor koos zich aan te sluiten bij de Anglicaanse Kerk, die Tolkien, in tegenstelling tot de rooms-katholieke Kerk, een ‘zielige en duistere mengeling van half-vergeten tradities en verminkte geloofsopvattingen’ vond.

Tolkien wordt door Humphrey Carpenter de ‘vader van de moderne fantastische literatuur’ genoemd, aldus Wikipedia. Zijn geloof in de fundamentele waarheden van het christendom en hun plaats in de mythologie brengen sommige critici ertoe christelijke thema’s te zien in In de Ban van de Ring, ondanks een opmerkelijk gebrek aan openlijke religieuze verwijzingen. Dit is niet zo verwonderlijk, want de verschijnselen die in onze eigen wereld tot religieuze impulsen leiden, zijn in Midden-aarde een normaal en vanzelfsprekend onderdeel van de natuurlijke omgeving. (Midden-aarde is afgeleid van de verengelste vorm van het Oud Noorse Midgard, het land dat bewoond wordt door mensen in de Noorse Mythologie.)

Tolkien zette zich openlijk af tegen de ideologieën van zijn tijd: het communisme, het racisme in Zuid-Afrika en het nazisme. Omdat hij daar zo uitgesproken tegen was, lieten critici zich verleiden tot het trekken van parallellen tussen Tolkiens werk en de oorlogen die destijds woedden. Zij probeerden de strijd tussen goed en kwaad in de Ring-trilogie een anti-communistische parabel te noemen of toe te passen op de oorlog tussen de nazi’s en de geallieerden. Dit soort vergelijkingen heeft Tolkien altijd fel bestreden. (Lucepedia)

Tolkien had grote moeite met het gebruik van religieuze verwijzingen in de verhalen van C.S. Lewis, die vaak openlijk allegorisch van aard waren. Tolkien schreef echter dat de plaats van handeling van de Doemberg een toelichting vormde op het Onze Vader.

Zijn voorliefde voor mythes en zijn devote geloof kwamen samen in zijn bewering dat hij geloofde dat de mythologie de goddelijke weerklank is van De Waarheid. Dit standpunt kwam tot uitdrukking in zijn gedicht Mythopoeia en zijn opvatting dat mythes fundamentele waarheden bevatten werd in algemene zin een centraal thema van de Inklings (een informele letterkundige discussiegroep die tussen 1930 en 1960 verbonden was aan de Universiteit van Oxford, pd.) (Wikipedia)

LUCEpedia (Leer de theologie kennen…) biedt een unieke dienst aan kerk en maatschappij in Nederland door een gethematiseerde ontsluiting van kennis en informatie die binnen de Faculteit Katholieke Theologie (FKT) aanwezig zijn – vanuit het theologisch onderzoek en onderwijs-, en van gewogen informatie uit geselecteerde online bronnen over theologie en samenleving, beschouwend-wetenschappelijk en actueel-opiniërend van aard, gecombineerd met speciaal geschreven content door experts binnen en buiten de FKT. Hierin ligt het surplus van LUCEpedia ten opzichte van alle andere online initiatieven.

Zie: J.R.R. Tolkien (1892-1973)  (LUCEpedia)

Foto: Tolkiens blauwe plaquette bij Sarehole Mill, in Birmingham.
(GNU Free Documentation License)

Artist impression Tolkien: counter-currents.com 

On You Tube: Lewis and Tolkien Debate Myths and Lies – A clip from EWTN’s ‘Tolkien’s ‘The Lord of the Rings’: A Catholic Worldview” portraying a debate between C.S. Lewis and J.R.R. Tolkien on whether or not myths are lies. This debate was ultimately instrumental in C.S. Lewis’s conversion to Christianity.