Lawrence Krauss in de Balie: Universum uit het niets

‘Een gigantische hoeveelheid axioma’s, zelfverzonnen definities, genoeg speculatie en voorbehoud, een hoop onnavolgbaar gebabbel over onzichtbare energie en spontaan verschijnende deeltjes en – last but not least – de stelligheid dat het gaat over de absolute waarheid.’ Volgens filosoof en sociaal wetenschapper Stephan Wetzels heeft het boek Universum uit het niets van natuurkundige Lawrence Krauss alles in zich wat je van een religieus werk zou verwachten. 

Alleen, stelt Wetzels, is dit geen religieus werk, maar een natuurkundige uiteenzetting over hoe er vanuit niets iets kan ontstaan. – En deze man komt 17 september naar de Balie om uit te leggen hoe er iets uit niets kan ontstaan! Volgens Geloof & wetenschap is het moeilijk te bevatten hoe dat kan, hoe er iets uit het niets kan ontstaan. De natuurkundige Lawrence Krauss schijnt dat uit te kunnen leggen. Maar, zegt Wetzels:

Krauss trapt zowat in elke valkuil die filosofisch te verzinnen is (te beginnen bij de definitie van het niets), door het verstand los te laten op zaken die het verstand overstijgen, om het vervolgens via onbegrijpelijke wegen dan toch terug te brengen tot een soort kennis (en er praktische, ethische en religieuze consequenties aan te koppelen.) 

Internet gonst van ‘kennis’ over universa en oerknallen. Zowel theologen als wetenschappers beweren van alles. Het gebabbel lijkt universeel. Wat is waar en wat niet? Wat denken we te weten? Is (moderne) wetenschap en kennis ook geloof? Er ligt immers altijd een basis aan aannames ten grondslag? Docent Mischa van de Giessen haalt in Sporen van God de wis- en natuurkundige Roger Penrose aan, de man die denkt dat het heelal wel eens cyclisch zou kunnen zijn.

Zo heeft Penrose onlangs bewezen dat er iets was voor de oerknal! Namelijk een eerder universum en over enkele miljarden jaren breidt dit heelal zich niet meer uit en komt er wederom een oerknal. 

In Universum uit het niets heeft Richard Dawkins het nawoord geschreven. Volgens Wetzels had het van moed getuigd als iemand als John Polkinghorne, Peter van Inwagen, Freeman Dyson of desnoods Alan Sokal een nawoord had mogen schrijven, waarin de lezer ook nog een ander perspectief was aangeboden met hier en daar een nuancering. – Dawkins schrijft onder meer (vertaald door Rik Delaet):

Lijken de wetten en constanten van de fysica op een fijn afgesteld maatwerk bedoeld om ons tot leven te roepen? Denk je dat een bewust agens alles in gang moet hebben gezet? Lees Victor Stenger als je niet doorhebt wat er mis is met dergelijke argumenten. Lees Steven Weinberg, Peter Atkins, Martin Rees, Stephen Hawking. En nu kunnen we Lawrence Krauss lezen voor wat voor mij de genadeslag lijkt te zijn. Zelfs de laatste troef van de theoloog, “Waarom is er iets in plaats van niets?” verschrompelt voor je ogen als je deze pagina’s leest. Als ‘On the Origin of Species’ de doodsklap van de biologie was voor het bovennatuurlijke, dan kunnen we ‘Een Universum uit Niets’ zien als het equivalent ervan voor de kosmologie. De titel betekent precies wat hij zegt. En wat hij zegt is vernietigend. 

Wetzels zegt over het ‘volstrekt overbodige nawoord’ van beroepsatheïst Richard Dawkins dat dit voorts niet alleen neigt naar vriendjespolitiek, maar het bange vermoeden bevestigt dat dit boek een dubbele agenda dient: een warm pleidooi te zijn voor een strikt atheïsme en het voorstaan van een Nietzscheaanse ethiek. Sciëntisme van de bovenste plank dus.

Maar net als religieuze fanatici, houden geobsedeerde natuurkundigen waarschijnlijk niet zo van vervelende bromvliegen die afleiden van de overtuigingen. Daarom beter een nawoord van een jaknikker die dit werk dezelfde grootte toedicht voor de natuurkunde als On the Origin of Species dat was voor de biologie. Dat lijkt de schaamte voorbij.

Lawrence Krauss | Universum uit het niets | 288 pagina’s | Nieuw Amsterdam | mei 2012 

Herman Philipse, universiteitshoogleraar filosofie aan de Universiteit Utrecht, zal er ook zijn en met Lawrence Krauss (foto G& W) en het publiek in gesprek gaan over de theorie van Krauss en de consequenties voor wetenschap, samenleving en religie. De voertaal van dit KennisCafé is Engels. 17 september. Aanvang: 20.00. Plaats: De Balie, Amsterdam. Het KennisCafé is een co-productie van De Volkskrant, KNAW, science center NEMO en De Balie.

Zie: Lawrence Krauss in de Balie 

en: Waarom is er eerder iets dan niets? 

en: Sporen van God #1 Eeuwig God