Spinozalaureaat Birgit Meyer onderzoekt het tastbare van religie, niet het niet-tastbare

Of gelovigen met alle zintuiglijke middelen die religies inzetten om de ‘niet-tastbare werkelijkheid tastbaar te maken’ inderdaad in contact komen met het goddelijke, of dat ze iets aanboren dat in hunzelf schuilgaat, dat onderzoekt Spinozalaureaat Birgit Meyer niet. Wel wil zij met de 2,5 miljoen van de Spinozapremie verder onderzoek doen naar de rol van het beeld van de religieuze beleving, in samenwerking met collega’s van kunstgeschiedenis en mediawetenschappen.

‘Religie is in onze tijd springlevend, in Nederland en ook op mondiale schaal. Naast processen van ontkerkelijking en in het kielzog daarvan de transformatie van kerkgebouwen en sacrale voorwerpen tot religieus erfgoed, zijn er tal van nieuwe fenomenen, zoals de zoektocht naar spiritualiteit, de opkomst van pinksterkerken, en de manifestatie van diverse islamitische bewegingen.’ (Uit dankwoord Spinozalaureaat Meyer)

Birgit Meyer (foto: NWO), hoogleraar religiewetenschap aan de Universiteit Utrecht, en een van de winnaars van de prestigieuze NWO-Spinozapremie 2015, opteert bij de bestudering van religie voor een materiële benadering:

‘Centraal staan de concrete praktijken, middelen en media waardoor mensen zich tot het goddelijke of bovennatuurlijke en elkaar verhouden. Zo kunnen we begrijpen hoe die niet direct tastbare werkelijkheid tastbaar wordt gemaakt, en dus hoe religie in de wereld aanwezig is en die mede vormt geeft. In die zin is religie geen illusie, en ook niet louter een kwestie van geloof en innerlijke beleving.’ (Uit dankwoord Meyer)

Religie is volgens Meyer nooit weggeweest, het is dan weer meer en dan weer minder zichtbaar. Het religieuze veld is complexer geworden met de komst van migranten met een islamitische, maar ook met een christelijke – vaak pentecostale – achtergrond (pinksterkerken.)

‘Tot pakweg de jaren negentig werd ervan uitgegaan dat religie steeds minder belangrijk zou worden. Met de toenemende modernisering en ontwikkeling zou religie steeds meer een privékwestie worden en uiteindelijk zelfs verdwijnen. Maar die voorspelling is absoluut niet uitgekomen. ‘(NWO)  

Spinoza (NWO)

Meyer is zelf niet religieus, maar ziet religie wel als ‘een brug tussen deze en een andere werkelijkheid’. Om de wereld te begrijpen is meer kennis van religie en hoe religie georganiseerd wordt, volgens haar essentieel. Eigenlijk zoekt ze het ‘tastbare geloof’, de ‘tastbare beleving’.

‘Geloven mag dan iets ongrijpbaars lijken, religies bieden hun gelovigen wel degelijk concrete praktijken waarmee ze zich in het hier en nu tot het goddelijke of bovennatuurlijke, en elkaar verhouden. Denk hierbij aan rituelen als bidden; maar ook aan objecten, beelden, klanken, teksten en het lichaam. We beleven religie wat dat betreft misschien wel vooral via onze zintuigen.’ (Kennislink)

Zie:
* Religie is iets wat mensen doen (NWO)
* Ook religiewetenschapper in de prijzen (Trouw – Blendle)
* Dankwoord Birgit Meyer (NWO)
* Antropologe en godsdienstwetenschapper Birgit Meyer winnares Spinozapremie 2015 (Kennislink)

Illustr: Trouw